زانیاری ته‌واو له‌سه‌ر هه‌نگ و سووده‌كانی هه‌نگوين

زانیاری ته‌واو له‌سه‌ر هه‌نگ و سووده‌كانی هه‌نگوين

خواي په‌روه‌ردگار ده‌فه‌رموێ :(( وأوحي ربك إلي النحل أن اتخذي من الجبال بيوتا ومن الشجر ومما يعرشون)) (النحل٨٦). واته : په‌روه‌ردگاری تۆ نيگاو ئيلهامي بۆ هه‌نگ ناردووه كه جێگه بۆ خۆي له كون و كه ليێني چياكاندا ساز بكات ، خواي گه وره وه حي بۆ ميێش و هه نگوين نارد كه له چياكان خانوو دروست بكات ، نه يفه رموو له مالان و له ئاوه دانيدا كون و شار دروست بكات ، چونكه ميێشه كه ته مه ل ده بيێت و ده چيێته شيريني مالان ده خوات ، ئه و كاته ش ئه و شيفايه ي كه له هه نگويني چياو داره كاندا ده بيێت ، له هي ماله كاندا به و شيێوه يه نابيێت .

هه ندێك له تايبه ت مه نديه كاني هه نگوين.... (١)كيلۆ هه نگوين به رامبه ر به (٥) كيلۆ شير و (٦٢)كيلۆ مۆز و (٠٦)كيلۆ پرته قال و (٠٥)هيێلكه و (١١) كيلۆ گۆشت و (٢١)كيلۆ سه وزه سوودي هه يه . هه نگويني ساغ تواناي هه يه (2000)سال بميێنيته وه و تيێك نه چيت . ئيێستا له مۆزه خانه ي ميسر هه نگويني تيێدايه ، كه ته مه ني زياتر له (2000) ساله .

هه نگوين شيفايه.... به خششێكي تري په روه ردگار بريتييه له هه نگوين ، كه باشترين چاره سه ره بۆ هه موو نه خۆشيه ك و هه موو كه سيێك ، هه ر وه ك خواي په روه ردگار ده فه رموێت :

((فيه شفاء الناس)) (النحل٩٦). ( واته : هه نگوين شيفاي تيێدايه بۆ هه موو كه سيێك )، هه روه ها پيغه مبه ري ئازيزمان (صلى الله عليه وسلم) ده فه رموێ : (عليكم بالشفائين ، القرآن و العسل) . واته ئه‌ی خهلكينه ئيێوه دوو شته شيفا به خشه كه به كاربهيێنن ، كه (قورئان و هه نگوينه)يان ده فه رموێت : (من لحق العسل ثلاث غدوات كل شهر لم يصبه عظيم من البلاء) واته هه ركه سيێك له هه موو مانگيێكدا سيێ به ياني هه نگوين بخوات ، ئه وا توشي هيچ به لايه ك نابيێت ). هه روه ها ده فه رموێ : ( هه موو ميێشك ده چيێته ئاگره وه بۆ ئه وه ي خواي گه وره ئازاري دۆزه خيه كاني پيێ بدات ، ته نها ميێش هه نگ نه بينێت ). هه نگوين باشترين و گه وره ترين شيفايه ، هه ر وه كو له م فه رمووه ده يه دا هاتووه پياوێك هاته خزمه ت پيغه مبه ر (صلى الله عليه وسلم) و عه رزي كرد (ان اخي يشتكي بطنه ، فقال (صلى الله عليه وسلم) (اسقه عسلا) فذهب ثم رجع فقال : سقية فلم يغن عنه شيئا ، والرسول (صلى الله عليه وسلم) في كل مرة يقول : اسقه عسلا ، فقال له : في الثالثة صدق الله كذب بطن اخيك ، ثم سقاه فبرأ) . واته : ( به راستي برايه كم توشي سك ئيێشه بووه ، پيغه مبه ريش (صلي الله عليه وسلم) فه رمووي هه نگويني بده رێ ، ئه ويش چوو هه نگويني داپيێ ، له دوايدا گه رايه وه لاي پيغه مبه ر (صلى الله عليه وسلم) ووتي : هه نگوينم دايه ، به لام سوودي ليێ نه بيني ، پيغه مبه ر (صلى الله عليه وسلم) له هه مووجاره كاندا ده يفه رموو برۆ هه نگويني بده رێ ، له جاري سيێهه م دا فه رمووي : خوادا راستي فه رمووه و سكي براكه ت درۆ ده كات ، ئينجا پياوه كه هه نگويني دايه وه به براكه ي و چاك بووه وه ).

سودەكانى هه نگوین

هەنگوین ده‌رمانه‌ شیفابه‌خشه‌ كۆمه‌ڵێك سوودی زۆری هه‌یه‌، له‌وانه‌: 1) زۆر باشه‌ بۆ برین ئه‌گه‌ر ڕۆژی (3)جار چه‌وری بكه‌ی بۆ ماوه‌ی (14) ڕۆژ. 2) له‌شی مرۆڤ زۆر به‌هێز ده‌كات و ئه‌عسابی هێمن ده‌كاته‌وه‌. 3) گه‌ده‌ زۆر به‌ ئاسانی و خێرایی وه‌ری ده‌گرێ‌. 4) زۆر یارمه‌تی گه‌ده‌ ئه‌دات بۆ هه‌رس كردن. 5) بۆ حه‌ساسیه‌تی چاو زۆر به‌سووده‌ ئه‌گه‌ر وه‌ك مه‌ڵهه‌م به‌كاربهێنرێت. 6) وه‌ك شیرینییه‌كانی تر زیان به‌ ددان ناگه‌یه‌نێت. 7)ژانی جومگه‌كان كه‌م ده‌كاته‌وه‌ و، ئه‌گه‌ر پێشی چه‌وور بكرێت هه‌وكردنه‌كانی ناهێڵێت. 8)بۆ قژ كارگه‌ریی زۆری ده‌بێت ئه‌گه‌ر له‌گه‌ڵ ئاو تێكه‌ڵ بكرێت و لێی بدرێت. 9) ره‌نگی ده‌م‌وچاو جوان ده‌كات، ئه‌گه‌ر له‌گه‌ڵ زه‌یتی زیتون تێكه‌ڵا بكرێت و پێی چه‌ور بكرێت. 10) زۆر كاریگه‌ره‌ بۆ (دا‌و الصدف) ئه‌گه‌ر بۆ ماوه‌ی دوو مانگ به‌شێوه‌ی چه‌ور كردن به‌كار بهێنرێت. بۆ ئه‌وه‌ی كارگه‌رییه‌كه‌ی زیاتر بێت، پێویسته‌ له‌ ژێر ڕێنمایی پزیشكێكی (گبّ النّبوی)دا ئه‌م ده‌رمانه‌ به‌كار بهێنرێت. 11) زۆر باشه‌ بۆ (جیوبی ئه‌نفی) ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر لوت دابنرێت و به‌ لۆكه‌ ببه‌سترێت تا به‌یانی بۆ ماوه‌ی (31) ڕۆژ. 12)هه‌ر نه‌خۆشییه‌كت هه‌بێت به‌یارمه‌تیی خوای گه‌وره‌ چاره‌سه‌ری ده‌كات. 13) بۆ (وشكه‌ بیرۆ) به‌كار ده‌هێنرێت و ڕۆژێ‌ (3) جار پێی چه‌ور بكرێت. 14) له‌گه‌ڵ ئاوی گێزه‌ر تێكه‌ڵ بكرێت بۆ زیپكه‌ی ده‌م‌وچاو زۆر سوودی ده‌بێت، كه‌پێی ده‌ڵێن (حه‌ب‌وشه‌باب). 15)-رێ ده‌گرێت له‌ له‌توشبوون به‌ شێرپه‌نجه‌ و نه‌خۆشیه‌كانی دڵ، هه‌نگوین مادده‌ی دژه‌ ئۆكسانی تێدایه‌ كه‌ مه‌ترسی توشبوون به‌ شێرپه‌نجه‌ و نه‌خۆشیه‌كانی دڵ كه‌مده‌كاته‌وه‌.

16)-ناڕێكی گه‌شه‌ ناهێلێت كه‌ به‌ هۆی ژه‌هراوی بوون و هه‌لئاوسانه‌وه‌ و یان هه‌وكردنه‌وه‌ روده‌دات، لێكۆڵینه‌وه‌ تازه‌كان ئه‌وه‌ ده‌رده‌خه‌ن كه‌ هه‌نگوین وه‌كو چاره‌سه‌ر یارمه‌تی نه‌هێشتنی هه‌وكردن و ژه‌هراوی بوون ده‌دات.

17)-دژه‌ به‌كتریا و دژه‌ مشه‌خۆر، به‌ڕێوه‌به‌ری لێكوڵینه‌وه‌ له‌سه‌ر هه‌نگوین له‌زانكۆی "وه‌یكات" له‌ نیوزلاند (پیته‌ر مولاند) ده‌ڵێت كه‌ هه‌نگوین دژه‌به‌كتریایه‌ چونكه‌ هه‌نگه‌كان ئه‌نزیمیك ده‌رده‌ده‌ن كه‌ پرۆكسایدی هایدرۆجین دروست ده‌كات.

18)-ده‌بێته‌ هۆی كه‌مكردنه‌وه‌ی كۆكه‌ و نا ئارامی له‌گه‌روودا، هه‌نگوین چاره‌سه‌ره‌ بۆ كۆكه‌ به‌تایبه‌تی هه‌نگوینی گه‌نمی ره‌شکه‌ لە لێكولینه‌وه‌یه‌كداكه‌له‌سه‌ر110منداڵ ئەنجامدراوە، ده‌ركه‌وتووه‌ كه‌ هه‌نگوینی گه‌نمی ره‌ش هه‌مان كاریگه‌ری ده‌رمانی (Dextromethorphan)هه‌یه‌ له‌ چاره‌سه‌ركردنی كۆكه‌ و به‌خشینی خه‌وێكی ئارام به‌ نه‌خۆش.

19)-زیادكردن و به‌هێزكردنی تواناكان، یاریزانه‌ كۆنه‌كانی ئۆڵه‌مپیك هه‌نگوین و هه‌نجیری وشكیان ده‌خوارد به‌ مه‌به‌ستی به‌هێزكردنی تواناكانیان، ئه‌مه‌ش به‌راورد كراوه‌ به‌ لێكوڵینه‌وه‌ تازه‌كان كه‌ ده‌ریده‌خه‌ن هه نگوین به‌سوده‌ بۆ هێشتنه‌وه‌ی گلایكۆجین به‌ شێوه‌یه‌كی ئاسایی.

20)-سارێژکردنی برین و سوتان، به‌كارهێنانی هه‌نگوین وه‌كو چاره‌سه‌ر بۆ برینی ده‌ره‌كی هه‌مان کاریگه‌ری ئه‌و چاره‌سه‌رانه‌ی هه‌یه‌ كه‌ رێكه‌وتنی له‌سه‌ر كراوه‌ له‌گه‌ل سه‌لفادیازین، ده‌ركه‌وتووه‌ كه‌ سیفه‌تی دژه‌ به‌كتریای شه‌كر و هه‌نگوین هه‌مان كاریگه‌ری دروستده‌كات.

21)-رێكخستنه‌وه‌ی شه‌كره‌ی خوێن، هه‌رچه‌نده‌ هه‌نگوین جۆری ساده‌ی شه‌كری تێدایه‌، به‌ڵام وه‌كو شه‌كری دروستكراو یان شه‌كری سپی نیه‌، هه‌نگوین به‌و پێكهاته‌یه‌ی كه‌ هه‌یه‌تی كه‌ له‌ فره‌كتوز و گلوكۆز پێكهاتووه‌ ئه‌م پێكهاته‌ جیاوازه‌ی هه‌نگوین وا ده‌كات كه‌ شه‌كری خوێن بپاریزرێت و ئاسایی بێت.

#ههنگ #ههنگوین #نهخۆشیشهكره